نحوه مطالبه اجرت المثل اموال

اجرت المثل

اگر کسی از کار یا مال دیگری منفعتی ببرد، خواه با اذن و اجازه صریح یا ضمنی  مالک یا بدون اذن وی باشد، در صورتی که توافقی بابت پرداخت اجرت صورت نگرفته باشد،منتفع ملزم است مبلغی را با عنوان اجرت المثل به مالک بپردازد.

تنها دریک حالت است که شخص الزامی به پرداخت اجرت المثل استیفا از اموال را به مالک ندارد؛آن حالتی است که مالک اذن انتفاع و بهره برداری از اموال را به صورت رایگان و مجانا به شخص داده باشد.

اصولا زمانی صحبت از اجرت المثل می شود که قرارداد یا توافقی میان طرفین وجود نداشته باشد یا وجود داشته و باطل شده است.زیرا در صورت وجود توافق یا قرارداد، مبلغ مندرج در قرارداد که پرداخت می شود که اجرت المسمی نام دارد.

اجرت المسمی نیز مبلغی است که در قرارداد و با رضایت طرفین ذکر می شود.ریشه قرار دادی دارد و قابل اعتراض نیست.

نحوه مطالبه اجرت المثل

اجرت المثل اموال زمانی قابل مطالبه است که شخص از مال دیگری منتفع شود بی آنکه عین مال را از بین ببرد و قراردادی میان طرفین وجود نداشته باشد و یا قرار دادری بوده و به هر علت باطل شده است.

با این شرایط شخص ملزم است که مبلغی را به عنوان اجرت المثل به مالک بپردازد. و اذن یا عدم اذن مالک تاثیری در الزام منتفع به پرداخت اجرت المثل ندارد.

در اموال مشاعی که دو یا چند نفر درآن شریک هستند و در ذره ذره ملک، مالک هستند، چنانچه شریکی بدون اذن سایر شرکا مال مشاعی را تصرف کند باید اجرت المثل ایام تصرف را به شرکا بپردازد. این حکم در جایی که اموال مورثی است نیز مجرا خواهد بود.

میزان و نحوه تعیین اجرت المثل

میزان مبلغ اجرت المثل بسته به دادخواست متفاوت است و عوامل متعدد مانند نوع مال، نحوه استفاده و مدت زمان تصرف و….در محاسبه آن موثر است و برا ساس نظریه کارشناس و یا با مراجعه به عرف تعیین می شود. اصولا نظر کارشناس راجع به مبلغی که تعیین شده است قابل اعتراض از جانب خواهان و خوانده می باشد.

استحقاق دریافت اجرت المثل به مالک از چه زمانی است؟

مدت زمان اجرت المثل ایام تصرف در موضوعات گوناگون، متفاوت است. به عنوان مثال در دعاوی تصرف، مالک از زمان شروع تصرف تا پایان تصرف، حق مطالبه اجرت المثل را دارد.

در قراردادهای اجاره از زمانی که مدت قرارداد اجاره منقضی شود تا زمانی که مستاجر عین مستاجره را در تصرف دارد، موجر مستحق اجرت المثل است.

دادگاه صالح به رسیدگی

دادخواست مطالبه اجرت المثل در دو مرجع عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف قابل رسیدگی است.که اگر مبلغ مقوم شده تا بیست میلیون تومان باشد در صلاحیت شورای حل اختلاف رسیدگی می شود و چنانچه بیش از مبلغ مذکور باشد، دادخواست باید به دادگاه عمومی حقوقی تقدیم شود.

چند نکته

• ماذون بودن متصرف نافی مسولیت او برای پرداخت اجرت المثل ایام تصرف نخواهد بود و فقط علت ضمان متفاوت است.شخصی که بدون اجازه مالک، تصرف کرده است از باب غصب ضامن است و شخصی که ماذون در تصرف بوده است از باب استیفاء ضامن است.
• هر گاه اذن در انتفاع صریح یا ضمنی، مجانی باشد، انصراف مالک اذن سابق را از بین نمی برد ولی از زمان اعلام نارضایتی مالک، شخص ملزم به پرداخت اجرت المثل خواهد بود.
• خسارت با اجرت المثل متفاوت است.ممکن است غاصب علاوه بر غصب ملک به آن خساراتی نیز وارد کند که در این حالت علاوه بر اجرت المثل، محکوم به پرداخت خسارات وارده به ملک نیز میشود.
• فقط مالک یا نماینده قانونی او می تواند اجرت المثل ایام تصرف را مطالبه نماید.

سخن پایانی

وفق ماده 336 قانون مدنی، هر کس به دستور دیگری اقدام به انجام عملی کند که عرفا برای آن عمل اجرتی بوده و آن شخص عادتا محیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت المثل عمل خود است مگر اینکه قصد تبرع داشته است.

الزام به پرداخت اجرت المثل، ویژه کاری است که مشروع و مباح باشد و اگه شخصی از کسی بخواهد سرقتی برای او انجام دهد چنین کاری اجرت ندارد.

اگر متقاضی، انجام کاری را از شخص به سود دیگری بخواهد باز هم باید اجرت المثل عامل را بپردازد .

در صورتی که تنها بخشی از کار انجام شود،فقط نسبت به همان بخش اجرت المثل تعلق می گیرد.