تفاوت نفقه زوجه و اقارب
-
نفقه چیست ؟
نفقه در لغت به معنای خرج و هزینه ، در اصطلاح حقوقی ، مالی است که در جهت تامین هزینه های لازم جهت گذران زندگی پرداخت می گردد.
براساس ماده 1107 قانون مدنی ایران که تعریف مناسبی از نفقه ارائه داده است نفقه عبارت است از همه نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل خوراک ، پوشاک ، مسکن و وسایل آن ، هزینه های درمانی و بهداشتی و خدمت‌کار گرفتن در موارد زیر :
- در صورتی که زن عادت به داشتن آن دارد.
- زمانی که به داشتن خادم نیاز دارد.
- نقصان
- هنگامی که بیمار باشد.
موارد مذکور در ماده فوق جنبه حصری ندارند و هر چیزی که برحسب عرف مورد نیاز باشد جز نفقه است ؛ در نتیجه می توان گفت نفقه زن شامل هر نیازی می شود که برای زندگی عادی نیاز است مانند مسافرت ، ارایشگاه رفتن یا تمام هزینه های ناشی از بیماری و …
در این مقاله می خواهیم به بررسی نفقه زوجه و اقارب و پاسخ دهی به سوالات متداول در خصوص نفقه بپردازیم.
- اسباب وجوب نفقه
عواملی که منجر به واجب شدن پرداخت نفقه می گردند شامل موارد ذیل است :
1.زوجیت دائم : براساس ماده 1106 قانون مدنی تکلیف دادن نفقه در نکاح دائم بر عهده شوهر می باشد. در نتیجه در نکاح موقت شوهر تکلیفی در پرداخت نفقه ندارد ، مگر اینکه پرداخت آن شرط شده باشد.
پرداخت نفقه به عهده زوج است حتی اگر زوجه شاغل با درامد بالا باشد باز هم زوج مکلف به پرداخت خواهد بود اما طبق قانون زوجه اگر از ادای زوجیت خودش امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی از امتناع از ادای زوجیت به نشوز زن تعبیر می نماید که طبق آن هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
تمکین بدین معنی است که زوجه می بایستی در منزل مشترک که شوهر اختیار کرده است زندگی کند و از شوهر در انجام وظایف خاص زناشویی اطاعت کند به زنی که عمدا و بدون عذر قانونی و شرعی تمکین نکند ناشزه گفته می شود.
البته زن برای گرفتن نفقه نیاز به اثبات تمکین ندارد و با اثبات وقوع نکاح تمکین مفروض می گردد.
- نفقه پس از انحلال نکاح دائم
نفقه در زمان عده بجز در موارد زیر بر عهده شوهر است :
- نشوز زوجه
- فسخ نکاح
- طلاق بائن
می توانید جهت اطلاع از اقسام طلاق روی لینک زیر کلیک نمایید:
2.قرابت : در لغت به معنای خویشاوندی و نسبت می باشد.نفقه اقارب به معنای پرداخت نفقه به نزدیکان و خویشاوندان است که طبق قوانینی که بیان خواهد شد افراد ملزم به پرداخت آن هستن.
ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی نفقه اقارب را چنین تعریف می کند :
نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و
اثاث‌البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.
اقارب به دو دسته تقسیم می گردند:
- اقارب سببی
- اقارب نسبی
نکته: تنها اقارب نسبی در خط عمودی ملزم به پرداخت نفقه نسبت به هم هستند.
-
الزام به انفاق اقارب نسبی
بر طبق ماده 1196 قانون مدنی فقط اقارب نسبی مکلف به پرداخت نفقه به یکدیگر می باشند که باید به ترتیب صورت بگیرد. مستند به ماده مذکور در روابط بین اقارب فقط اقارب نسبی و در خط عمودی، اعم از صعودی و یا نزولی، ملزم به انفاق یکدیگرند.
بر اساس این ماده ، اقارب نسبی در خط عمودی یا خط مستقیم خویشانی را گویند که بعضی از بعضی دیگر به دنیا آمده اند ، اعم از اینکه واسطه ای در قرابت آنها وجود داشته باشد ( مانند جد و نوه ) یا قرابت بدون واسطه باشد ( مانند پدر و فرزند یا مادر و فرزند ) پس تکلیف به انفاق فقط در خط مستقیم یعنی بین اجداد و آباء و اولاد وجود دارد و خویشان خط اطراف مانند برادر و خواهر یا عمو و برادر زاده یا خاله و خواهر زاده ملزم به انفاق به یکدیگر نیستند .
الزام به انفاق از قواعد آمره است و شرط خلاف آن باطل و نامشروع می باشد و امکان ابراء نفقه آینده نیز وجود ندارد.
- پرداخت نفقه فرزندان بر عهده کیست ؟
براساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی نفقه فرزندان بر عهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق با رعایت نزدیک بودن به عهده اجداد پدری است.
در صورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه بر عهده مادر است.
هر گاه مادر، زنده و قادر به انفاق نباشد با رعایت نزدیک بودن به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌النفقه است و اگر چند نفر از اجداد فرد از حیث درجه نزدیکی مساوی باشند نفقه دادن میان آنان تقسیم میگردد.
اگر هم جد پدری و هم جد مادری زنده و قادر به انفاق باشند نفقه به عهده پدرپدر خواهد بود که به شخص واجب النفقه نزدیک تر است.
نکته : نفقه طفل متولد شده از نکاح موقت بر عهده پدر می باشد.
- نحوه پرداخت نفقه پدر و مادر
مطابق با ماده ۱۲۰۰ قانون مدنی نفقه والدین با رعایت نزدیک بودن به عهد ه فرزند و نوه ها است.
در صورتی که فرزند در حالت تجرد استطاعت پرداخت نفقه والدین را داشته باشد اما در صورت ازدواج تمکن خود را از دست بدهد و نتواند نفقه انان را بپردازد ازدواج وی جایز است.
اگر پدر ومادر یک فرزند داشته باشند همه نفقه برعهده اوست و در صورت تعدد فرزندان به نسبت برابر باید نفقه را بپردازند و تفاوتی میان دختر و پسر نیست.
- نکاتی در خصوص نفقه زن در قانون مدنی ایران :
در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب‌النفقه دیگر زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود.
نفقه زن حتی بر طلب دولت بابت مالیات مقدم خواهد شد.
طلب زن بابت نفقه طلب ممتاز است و بر سایر دیون شوهر مقدم می باشد.
دینی که وثیقه داشته باشد بر طلب زن مقدم است
موارد فوق حصری نمی باشد و نفقه در واقع چیزی است که بر حسب عرف برای گذران زندگی شخص لازم است.
زن یا شوهردادن شخص واجب النفقه جز نفقه محسوب نمی گردد.
- مزایای نفقه زن نسبت به نفقه اقارب :
- نفقه زن مقدم بر نفقه اقارب است.
- نفقه زن طلب ممتاز محسوب می شود
- نفقه گذشته زن دین حقوقی است نه دین طبیعی.
- نفقه زن منوط به فقر او یا تمکین شوهر نیست.
- نفقه زوجه یک تکلیف یکجانبه است و در هیچ شرایطی زن مجبور نیست که به شوهر خود نفقه بدهد ولی نفقه اقارب یک نفقه دوجانبه و متقابل است.
- تفاوت نفقه زن با اقارب در چیست ؟
1.زن چه در حالت فقر و چه در حالت تمکن مالی مستحق دریافت نفقه است اما نفقه اقارب تنا در صورت فقرشان واجب میگرد یعنی اگر کسی قادر به تامین معاش خود باشد ، نفقه اقارب به او تعلق نمی گیرد .
2.علیرغم اینکه پرداخت نفقه زن منوط به تمکن مالی مرد نیست و مرد در همه حال موظف به پرداخت نفقه به زن خود است ، در نفقه اقارب تنها کسی ملزم به پرداخت نفقه اقارب است به لحاظ مالی متمکن و دارا باشد
- برخلاف زوجه ، پرداخت نفقه به اقارب یک تکلیف متقابل است که بر عهده اشخاص قرار می گیرد .
- در صورت بودن زوجه و اقارب واجب النفقه نفقه زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود .
- شرایط الزام به پرداخت نفقه :
طبق ماده 1198 قانون مدنی کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد، یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد. برای تشخیص تمکن باید کلیه تعهدات و وضع زندگانی شخصی او در جامعه در نظر گرفته شود.
- مجازات کیفری عدم پرداخت نفقه توسط شوهر به چه صورت است ؟
زن می‌تواند در صورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه به دادگاه مراجعه نماید در این صورت دادگاه میزان نفقه را معین و شوهر را به نفقه دادن محکوم خواهد کرد.
مجازات کیفری در خصوص تخلف از انفاق به تمکن مالی زوج بستگی دارد. و این مجازات فقط در خصوص نفقه آینده زن است نه نفقه گذشته.
نکته : تفاوتی نمیکند که عدم پرداخت نفقه ناشی از استنکاف عمدی شوهر باشد یا به واسطه عجز و اعسار وی
در هر دو صورت عدم پرداخت نفقه مجوز درخواست طلاق برای زوجه است.
- پرداخت نفقه در موارد غیبت یا استنکاف نفقه دهنده
ماده ۱۲۰۵ قانون مدنی در موارد غیبت یا استنکاف از پرداخت نفقه، چنانچه الزام کسی که پرداخت نفقه بر عهده اوست ممکن نباشد دادگاه می‌تواند با مطالبه افراد واجب‌النفقه به مقدار نفقه از اموال غایب یا مستنکف در اختیار آنها یا متکفل مخارج آنان قرار دهد و در صورتی که اموال غایب یا مستنکف در اختیار نباشد همسر وی یا دیگری با اجازه دادگاه می‌توانند نفقه را به عنوان قرض بپردازند و از شخص غایب یا مستنکف مطالبه نمایند.
چنانچه استقراض برای گذران زندگی واجب النفقه ضروری باشد و امکان تحصیل اذن منفق و یا حکم دادگاه وجود نداشته باشد باز هم منفق مکلف به ادای دین است.
- تفاوت دادخواست نفقه زوجه با اقارب
ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی زوجه در هر حال می تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتازه بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر زن مقدم بر غرما خواهد بود، ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند.
نفقه دوران اقامه دعوی و دادرسی جز نفقه گذشته محسوب نمی شود و قابل مطالبه است.
نفقه اقارب نیز به مانند نفقه زوجه دارای ضمانت اجرای کیفری است امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی نیز مشمول همین حکم است یعنی حبس تعزیری درجه 6.
ترک انفاق زوجه در صورتی وصف کیفری دارد که زوج علی رغم استطاعت مالی از پرداخت ان خودداری نماید.
بدون دیدگاه