فوت هر فرد، علاوه بر بار عاطفی و فقدان، مسائل حقوقی متعددی را نیز برای بازماندگان به همراه دارد. از مهم ترین این مسائل، تعیین تکلیف اموال و دارایی های متوفی است که مستلزم فرآیندی به نام انحصار وراثت است. تا پیش از این، این مرحله حیاتی اغلب با پیچیدگی های قضایی و صرف زمان طولانی در دادگاه ها و شوراهای حل اختلاف همراه بود. که خود به دغدغه ای مضاعف برای خانواده های داغدار تبدیل می شد.
اما با تصویب و اجرایی شدن قانون جدید انحصار وراثت در سال 1404 (از تاریخ 3 مرداد 1404 شمسی)، شاهد تحولات چشمگیری در این فرآیند هستیم. هدف اصلی این تغییرات، تسهیل، تسریع و قضازدایی از روند صدور گواهی انحصار وراثت است. قاعدتا در اینجا چند سوال مطرح می شود. مثل این که پس اگر مرجع دادگاه نیست کجاست؟ افراد چگونه باید برگه انحصار وراثت را دریافت کنند؟
تغییرات جدید قانون انحصار وراثت 1404 و مقایسه با قانون قدیم
انحصار وراثت، به فرآیند قانونی اطلاق می شود که طی آن، تعداد و هویت وراث قانونی یک فرد متوفی و وجود یا عدم وجود وصیت نامه، به صورت رسمی مشخص و تایید می شود.
گواهی انحصار وراثت، سندی رسمی است که پس از طی این فرآیند، صادر می گردد. این گواهی برای هرگونه اقدام حقوقی مربوط به اموال متوفی ضروری است، از جمله:
- نقل و انتقال سند املاک و مستغلات متوفی.
- برداشت وجه از حساب های بانکی متوفی.
- وصول مطالبات متوفی از اشخاص حقیقی یا حقوقی.
- انتقال سهام و اوراق بهادار.
- تقسیم قانونی ترکه بین وراث.
در حقیقت، تا زمانی که این گواهی صادر نشود، وراث نمی توانند به صورت قانونی دخل و تصرفی در اموال متوفی داشته باشند. بنابراین وجود این گواهی برای انجام دادن موارد بعد از فوت لازم است. شما می تواند جهت آگاهی بیشتر در مورد موارد مربوط به ارث به وکیل ارث مراجعه کنید و از تجربیات وی بهره مند شوید.
انحصار وراثت چیست؟
مهم ترین تحولی که از 3 مرداد 1404 شمسی در قانون انحصار وراثت اعمال می شود، تغییر در مرجع و شیوه صدور گواهی است. در ادامه به مقایسه این تغییرات با رویکرد سابق می پردازیم که به شرح ذیل است:
ستون 1: ویژگی ها: مرجع صدور گواهی، شیوه درخواست، روند رسیدگی، زمان صدور تقریبی، پیگیری پرونده، هدف از فرآیند، اظهارنامه مالیاتی
ستون 2: قانون قدیم (قبل از 3 مرداد 1404): شوراهای حل اختلاف (زیر مجموعه قوه قضائیه)، نیاز به دادخواست کتبی و ثبت آن در سیستم قضایی: مراجعه حضوری ورثه یا وکیل به شورای حل اختلاف، قضایی و حقوقی: شامل بررسی دادخواست، انتشار آگهی (در موارد نامحدود)، استعلامات قضایی و در نهایت صدور رأی، معمولاً چند هفته تا چند ماه؛ بسته به حجم پرونده، پیچیدگی موضوع و سرعت عمل شورای حل اختلاف، عمدتاً حضوری و از طریق سامانه ثنای قوه قضائیه، حل و فصل حقوقی و قانونی امور ارثیه: جلوگیری از اختلافات، برای متوفیان قبل از 1395: ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث برای صدور گواهی انحصار وراثت ضروری بود.
ستون 3: قانون جدید (از 3 مرداد 1404): سازمان ثبت احوال کشور (زیر مجموعه وزارت کشور)، بیشتر به صورت الکترونیکی و بدون نیاز به دادخواست یا مراجعه حضوری اولیه: از طریق سامانه “سهیم” (sahim.sabteahval.ir) یا سیستم های داخلی ثبت احوال، اداری و الکترونیکی: شامل استعلامات سیستمی از مراجع ذیربط (مانند ثبت احوال، ثبت اسناد، اداره مالیات)، حداکثر 20 روز پس از ثبت فوت (برای فوت های جدید و در صورت تکمیل اطلاعات و عدم اختلاف)، به صورت آنلاین از طریق سامانه “سهیم”، تسهیل، تسریع و قضازدایی از فرآیند، کاهش بار از دوش قوه قضائیه و مردم، ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث برای صدور گواهی انحصار وراثت ضرورتی ندارد (اما برای نقل و انتقال دارایی ها همچنان لازم است).
تسهیلات و دستاوردهای قانون جدید
تغییر مرجع و شیوه صدور گواهی انحصار وراثت، دستاوردهای مهمی را به همراه دارد که مستقیما به نفع شهروندان و نظام اداری کشور است:
- کاهش مراجعات حضوری: عدم نیاز به حضور مکرر ورثه در دادگستری و شوراهای حل اختلاف است. این امر باعث صرفه جویی در وقت و انرژی و کاهش بار ترافیک پرونده در دستگاه قضایی و تسریع در رسیدگی می شود.
- تسریع در فرآیند صدور گواهی: زمان انتظار به طور قابل توجهی کاهش می یابد. محدودیت زمانی 20 روزه برای صدور گواهی (در موارد بدون اختلاف و نقص مدرک)، نشان دهنده تعهد قانونگذار می باشد.
- کاهش هزینه های جانبی: با حذف مراحل قضایی پیچیده، هزینه های مرتبط با انحصار وراثت برای ورثه به صورت چشمگیری کاهش می یابد.
- افزایش دقت و شفافیت: با توجه به الکترونیکی شدن فرآیند و اتصال سامانه های اطلاعاتی سازمان ثبت احوال با سایر نهادها، انتظار می رود که فرآیند شناسایی وراث، صحت اطلاعات ارائه شده و جلوگیری از اشتباهات، دقیق تر و شفاف تر انجام شود. و احتمال بروز خطا یا سوء استفاده کاهش یابد.
- دسترسی آسان تر برای فوت های گذشته: امکان ثبت درخواست برای متوفیانی که پیش از 3 مرداد 1404 شمسی فوت کرده اند و هنوز گواهی انحصار وراثت دریافت نکرده اند. از طریق سامانه “سهیم”، دسترسی را ممکن می سازد.
- قضازدایی: این تغییر در راستای سیاست کلی قضازدایی و کاهش حجم پرونده های ورودی به دستگاه قضایی است. که به عدالت سریع تر و کارآمدتر کمک می کند.
نکات مهم و کاربردی برای ورثه
با وجود تسهیلات فراهم شده در قانون جدید، آگاهی از نکات کلیدی زیر برای ورثه ضروری است تا فرآیند را به بهترین شکل ممکن طی کنند. و از بروز هرگونه مشکل جلوگیری شود:
- عدم تغییر در میزان سهم الارث: بسیار مهم است که بدانیم این تغییرات منحصرا در روند اداری و مرجع صدور گواهی انحصار وراثت اعمال شده است. و هیچ تغییری در میزان سهم الارث هر یک از وراث ایجاد نشده است.
- لزوم ثبت واقعه فوت: برای بهره مندی از این قانون جدید و آغاز فرآیند الکترونیکی، ثبت رسمی واقعه فوت متوفی در سازمان ثبت احوال کشور پیش نیاز اصلی است.
- آمادگی مدارک هویتی: اگرچه بسیاری از اطلاعات به صورت سیستمی استعلام می شوند. اما همچنان داشتن مدارک هویتی کامل متوفی (شناسنامه و کارت ملی باطل شده) و تمام وراث (شناسنامه و کارت ملی) ضروری است.
- تفاوت با مالیات بر ارث: گواهی انحصار وراثت صرفا تعیین کننده وراث و سهم الارث است و با مالیات بر ارث متفاوت است. پس از دریافت گواهی انحصار وراثت، برای هرگونه نقل و انتقال اموال و تقسیم نهایی ترکه (اعم از منقول و غیرمنقول)، ورثه همچنان باید به اداره امور مالیاتی مراجعه کنند. و بر اساس ارزش ماترک و قوانین مربوطه، مالیات بر ارث را پرداخت کنند. شما می توانید رد این مورد به وکیل مالیات مراجعه کنید.
- مشاوره در موارد پیچیده و اختلاف: در مواردی که اختلاف نظر بین ورثه وجود دارد، یا موضوعاتی مانند وجود وصیت نامه، فرآیند ممکن است از حالت ساده و الکترونیکی خارج شود. و نیاز به مداخله قضایی پیدا کند. در چنین شرایطی، اکیدا توصیه می شود از مشاوره حقوقی یک وکیل متخصص در امور ارث و وکیل حقوقی بهره مند شوید.
سخن پایانی
انتقال مسئولیت صدور گواهی انحصار وراثت از دستگاه قضایی به سازمان ثبت احوال کشور، یک تغییر ساختاری مهم و گامی بلند در راستای هوشمندسازی و کارآمدسازی خدمات دولتی در ایران محسوب می شود. این اقدام نه تنها به نفع شهروندان و کاهش بوروکراسی پیچیده اداری است، بلکه به افزایش سرعت و دقت در امور مربوط به ترکه نیز کمک شایانی می کند.
مجموعه حق وران می تواند به شما در این زمینه کمک کند چرا که دارای مزیت هایی چون 20 سال تجربه عملی در دادگاه، تخصص در موضوع مربوطه، دارای دکترای تخصصی حقوق، تسلط به قوانین جدید و حفظ حریم خصوصی ارباب رجوع است.
خدمات گروه وکلای حق وران در حوزه وکالت ملک و املاک
گروه وکلای حق وران پاسخگوی نیازهای شما در مسائل مختلف حقوقی از قبیل وکیل حقوقی تهران، وکیل ارث در تهران و … می باشد. خدمات حق وران به صورت ارائه مشاوره حضوری، تلفنی، آنلاین می باشد.
مشاوره رایگان
اگر به دنبال دریافت اطلاعات بیشتر و پرسش و پاسخ یا وکلای حق وران هستید می توانید از لینک ( مشاوره رایگان) اقدام کنید.
مشاوره حضوری
برای مشاوره حضوری با گروه وکلای حق وران، می توانید با شماره های (۰۲۱۸۸۱۰۹۵۶۰) تماس بگیرید و وقت خود را رزرو کنید.
مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین
سریع ترین و بهترین راهکار برای حل مشکلات حقوقی و گرفتن راهکار مشاوره حقوقی است. تیم ما در طول روزهای کاری آماده پاسخگویی به شماست. با تماس با ما و یا رزرو وقت مشاوره، شما می توانید به صورت مستقیم با یک مشاور حقوقی ارتباط برقرار کنید. برای مشاوره باید از طریق لینک زیر (رزرو مشاور) اقدام به رزرو مشاوره نمایید. پس از پرداخت وجه مشاوره و دریافت شماره تماس وکیل، در اسرع وقت می توانید با وکیل مورد نظر ارتباط برقرار کنید.
دیدگاه کاربران
تا کنون دیدگاهی ثبت نشده است.
اولین نفری باشید که دیدگاه خود را ثبت میکند!