تغییر جنسیت در قانون ایران

تغییر جنسیت در قانون ایران چگونه است؟ افراد زیادی در جهان به دلیل مشکلات ژنتیکی، زمانی که شروع به شناخت خود می‌کنند با توجه به روحیات و اخلاقیات خود احساس میکنند در کالبدی اشتباه به دنیا آمده‌ اند.

و به جنس دیگری تعلق دارند.بسیاری از مردم عقیده دارند که درجهان فقط دو جنس مرد و زن وجود دارد اما اینگونه نیست. تغییر جنسیت از دید اکثر فقها جایز است. کشور ایران بعد از تایلند دومین بیشتر تغییر جنسیت جهان را به خود اختصاص داده است.

تغییر جنسیت سبب بروز آثار حقوقی مانند تفاوت در ارث، تفاوت در میزان دیه، تفاوت در حکم قصاص، حق قضاوت زن ، شهادت زن حضانت فرزند ،بطلان ازدواج، سلب ولایت پدر، حق طلاق و …. خواهد شد.

تغییر جنسیت

تبدیل و یا تعیین جنسیت فرد با عمل جراحی را تغییر جنسیت می گویند.

چنین تغییر دادن حالت انسان از وضعیتی به وضعیت دیگر، از مسائل جدید بوده و از پدیده‌های پزشکی صد سال اخیر است.

در فقه نیز که عهده‌دار استنباط و بیان حکم شرعی امور است نه تنها از حرام بودن و نبودن آن بلکه از واجب بودن و نبودن آن در بعض موارد نیز بحث به میان آمده است.

براساس آمارهای موجود پس از تایلند،ایران دارای دومین رتبه تغییر جنسیت در جهان است.

بر مبنای آمارهای سازمان پزشکی قانونی هر ساله به تعداد متقاضیان این عمل جراحی افزوده می‌شود.

آمار سازمان پزشکی قانونی حاکی از آن است که از سال 1385 تا 1389 تعداد 1366نفر جهت اخذ مجوز برای انجام عمل تغییر جنسیت به سازمان پزشکی قانونی مراجعه کرده اند.

که از این میزان 56 درصد مردان متقاضی تغییر جنسیت به زن و 44 درصد زنان متقاضی تغییر جنیست به مرد بوده اند. سالانه بیش از 720 ایرانی جنسیت خود را با اخد مجوز از سازمان پزشکی قانونی تغییر می دهند.

اثرات تغییر جنسیت در ازدواج

• اگر چنانچه بعد از عقد رابطه جنسی برقرار نشده باشد به علت یک جنس شدن طرفین ازدواج باطل است و مهریه‌ای به زن تعلق نمی‌گیرد. و چنانچه رابطه جنسی نیز برقرار شده باشد به علت همجنس شدن ازدواج باطل است.
• و شوهر باید به زن خود که تغییر جنسیت داده است مهریه پرداخت کند.
• در یک استثنای نادر اگر هر دو زوج تغییر جنسیت دهند بهتر است به علت توافق و تکالیف ضمن عقد مجدداً عقد نکاح خوانده شود.
• در نهایت به زنی که تغییر جنسیت داده شده نفقه تعلق نمی‌گیرد.

شما می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به عناوین ذیل مراجعه فرمایید:

• خیار عیب در معامله
• وکیل زن خوب در تهران
• ماده 556 قانون مجازات اسلامی
• ماده 165 قانون آیین دادرسی کیفری
• ماده 163 قانون آیین دادرسی کیفری

 حمایت شرع از تغییر جنسیت

تغییر جنسیت افراد دو جنسیتى بنابر تصریح گروهى از فقها فی نفسه جایز است.

تغییر جنسیت نوع اوّل از افراد دو جنسیتى، در حقیقت آشکار کردن واقعیت پوشیده است. نه تغییر ماهوی.

بنابراین با آشکار شدن جنس واقعى فرد، احکام آن بر او مترتب مى‌گردد.

بلکه اگر پیش از حصول تغییر ظاهرى، علم به جنسیت واقعى پیدا شود احکام آن جارى مى‌گردد.
تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل نیز که جنسیت او به سبب علائم شرعى محرز است. با عمل جراحى به منظور الحاق وى به جنسى که علائم شرعى اقتضا مى‌کند، در واقع تغییر جنسیت نیست.

در خنثاى مشکل اگر عمل جراحى سبب بروز تنها آثار و خواص یکى از دو جنس گردد، خنثى به همان جنس ملحق و مشمول احکام آن مى‌گردد.
البتّه در هیچ یک از اقسام یاد شده، تغییرى در جنسیت فرد به معناى نخست حاصل نشده. بلکه با عمل جراحى امورى که پنهان بوده آشکار گشته است. که همان معناى دوم از تغییر جنسیت است.
تغییر جنسیت در اشخاص تک جنسیتى بر فرض امکان آن آیا از نظر شرع جایز است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.

بررسی چندنظریه

• نظریه اول :

مرد به زن تغییر جنس می‌دهد و بالعکس، زن به مرد جنس خود را تغییر می‌دهد. همچنین، شخص خنثی برای ملحق شدن به یکی از دو جنس اقدام می‌کند که ظاهرا حرام نیست. (ج2 ، تحریرالوسیله )

•  نظریه دوم :

در صورتی که شخص حقیقتاً از جنسی دیگر باشد و تغییر جنسیت واقعی او به جنس دیگر نیز ممکن باشد. با این فرض اگر زن در خود احساسات و تمایلاتی از سنخ تمایلات مرد یا بعضی از آثار مردانگی را ببیند یا مرد در خود تمایلات جنس مخالف یا بعضی از آثار آن را می بنید، ظاهر آن است که تغییر جنس واجب نیست. (ج 2، تحریرالوسیله )

• نظریه سوم :

اگر کسی علم داشته باشد که قبل از عمل در جنس مخالف داخل است، عمل جراحی او را به جنس دیگر تبدیل نمی‌کند، بلکه آن چه که پنهان است را کشف و آشکار می‌کند.

در این صورت، اگر چه ترتیب آثار جنس واقعی مستور و حرمت آثار جنس ظاهر واجب است و شبهه‌ای در آن نیست، اما تغییر صورت و آشکار کردن جنس واقعی واجب نیست، مگر اینکه عمل به تکالیف شرعی یا بعضی از آنها متوقف بر آن باشد و احتراز از محرمات الهی ممکن نباشد مگر به آن.

پس در این صورت، باید جنسیت را تغییر داد و جنسیت حقیقی و باطنی را آشکار کرد

• نظریه چهارم :

تعداد بسیار کمی از فقهای شیعه به طور کلی تغییر جنسیت افراد را حرام می‌داند به دلایل زیر (مدنی تبریزی 1418 ش ،س ۴۷)

• به دلیل تغییر در خلق یا دستکاری در آن
• حرام بودن تشابه به مرد یا زن
• غیر مقدور بودن
• از بین بردن نظم عمومی.

• نظرمقام معظم رهبری :

مقام معظم رهبری نیز در پاسخ به استفتائات دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص تغییر جنسیت بیان نمودند. که انجام عمل جراحی برای الحاق فرد خنثی به زن یا مرد فی نفسه اشکال ندارد ولی واجب است از مقدمات حرام پرهیز شود.

نظر آیت الله صانعی گلپایگانی، جوادی آملی و مکارم شیرازی نیز همانند بسیاری از مراجع عظام به جایز بودن عمل تغییر جنسیت است.

 حمایت قانون ایران از تغییر جنسیت

در ایران، موضوع و مشکلات افراد تراجنسیتی تایید شده‌اند و برای برطرف کردن مشکلات این گونه افراد و تغییر جنسیت آنها، امکانات لازم از طریق عمل جراحی و مجوز دادگاه خانواده فراهم کرده‌اند.

در ماده 939 قانون مدنی ایران،اگر در شخص میان جنسی علائم جنسی بر علائم جنسی دیگر غالب باشد، شخص تابع احکام جنسی است که علائم آن در او غالب است. طبق  بند 18 ماده 4 قانون حمایت خانواده  ، برای درخواست تغییر جنس فرد باید به دادگاه خانواده مراجعه نماید.

قانون مدنی ایران در مواد مختلفی همچون ۱۰۳۵،۱۰۵۹،۱۰۶۷،۱۱۲۲،۱۱۲۴ به لزوم اختلاف دوجنس در ازدواج اشاراتی نموده است. به عنوان مثال در ماده ی ۱۰۶۷ این قانون بیان شده است. که تعیین زن و شوهر به نحوی که برای هیچ یک از طرفین در شخص شبهه نباشد، شرط صحت نکاح است.

بنابراین، ازدواج دو همجنس طبق قوانین کشور ما باطل است.

و تغییر آن که باعث عدم رعایت این لزوم اختلاف در دو جنس می گردد. باعث انحلال و انفساخ عقدنکاح می گردد.

خواه شوهر به تنهایی تغییر جنسیت دهد. یا زن به تنهایی به این امر اقدام نماید. و خواه زوجین به صورت هم زمان یا غیر هم زمان اقدام به این امر نمایند. تفاوتی در حکم موضوع ندارد.

در خصوص تغییر هم زمان زوجین، اگر بتوان چنین فرضی را متصور شد، برخی از فقهاء شک در انحلال نکاح دارند.

آنها معتقدند که چون در این فرض، همچنان اختلاف دوجنس رعایت شده است، زوج کنونی زوجه سابق بوده و برعکس.

بنابراین، زوجین فقط جای خود را تغییر داده‌اند و وظایف زوجیت آنها تغییر کرده است حقیقت ازدواج یعنی زوجیت هریک نسبت به دیگری همچنان به قوت خود باقی می‌ماند و آنها بقای ازدواج سابق را استصحاب می‌کنند.

آنها به این عقیده هستند که تغییر اوصاف زوجین (مذکر بودن و مونث بودن) مانع از جاری کردن اصل استصحاب نیست. البته این نظریه، مخالفینی هم دارد.

تغییرآثارحقوقی برتغییرجنسیت

به دلیل تفاوت های  زن و مرد در اسلام ونیز نظام حقوقی ایران،  تغییر جنسیت ،آثار حقوقی فراوانی باخود به همراه داردکه دراین مقاله به آن اشاره می کنیم.

• تفاوت در ارث
• تفاوت در میزان دیه
• تفاوت در حکم قصاص
• حق قضاوت زن
• شهادت زن
• حضانت فرزند
• بطلان ازدواج
• سلب ولایت پدر
• حق طلاق

 مراحل تغییر جنسیت

•  تشخیص و اطمینان از وجود تضاد بین جسم و روان به کمک حداقل دو روانپزشک با تشکیل پرونده مشاوره ابتدایی
• مراجعه به دادگاه خانواده و طرح درخواست تغییر جنسیت
• ارجاع دادگاه به پزشکی قانونی برای تأثیر اختلال جنسی توسط پزشکان و راونپزشکان معتمد پزشکی قانونی
• دادگاه حکم می‌دهد و برای انجام این عمل‌ها، افراد باید به مراکز درمانی مانند بیمارستان حضرت زهرا که توسط وزارت بهداشت معرفی شده‌اند، مراجعه کنند.

افراد دارای اختلالات جنسیتی اگر چنانچه به خاطر ترس از واکنش دیگران به درمان خود اقدام نکنند. دچارناکامی وسرخوردگی می شوند. و به دلیل شرایط خاص جنسی  آسیب‌های فراوانی را هم به خود و هم به اطرافیان خود وارد می‌کنند.

زیرا روند تکامل هویت جنسی در آنها به صورت کامل انجام نشده و رشد کردن درجنسی که به آن تعلق ندارند. باقی فرایند زندگی را تحت تاثیر قرارمی دهد.

سخن پایانی

تغییر جنسیت در قانون ایران امری جایز است. این مقوله بسیار مهم می باشد زیرا دارای آثار زیادی در تمامی زندگی آدمی می باشد. و به طور کلی نظریات متعددی در این زمینه وجود دارد که موارد آن در مقاله مورد بررسی واقع شد. که نظریه مورد پذیرش بر مشروع بودن این امر تاکید دارد.