جرم و مجازات کلاهبرداری

جرم و مجازات کلاهبرداری شامل چه مواردی می شود؟ متاسفانه در جامعه امروزی با توجه به بالا رفتن سطح علم در افراد کلاهبرداری نیز گسترش یافته و یکی از جرایم شایع در امورات کیفری و حقوقی می باشد. همچنین پیشرفت علم باعث کمک به این جرم شده و باعث گسترش بیش از پیش این جرم می شود.

باید گفت در کلاهبرداری شخص با رضایت خود به عنوان مثال مالی را به کلاهبردار می دهد و زور و اجباری در کار نیست. بنابراین کلاهبردار از اقناع سازی استفاده می کند تا شما را در دام خود بیندازد.

کلاهبرداری

در قانون، کلاهبرداری عبارت است از فریب عمدی برای تأمین منافع غیر منصفانه یا غیرقانونی یا محروم کردن قربانی از یک حق قانونی. جرم کلاهبرداری یکی از جرائم کیفری است که قانون‌گذار، مجازات سنگینی برای مرتکب این جرم در نظر دارد. در جرم کلاهبرداری، فردی با سوء نیت و فریب مال فرد دیگری را تصاحب می‌نماید. اثبات جرم کلاهبرداری با توجه به ماهیت و ارکان آن جزو پیچیده‌ترین دعاوی کیفری است.

قانون و جرم کلاهبرداری

مطابق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس کلاهبرداری عبارتست از: بردن مال دیگری از طریق توسل به وسایل یا عملیات متقلبانه و یا تسلط بر مال دیگری از طریق حیله و تقلب. تفاوت جرم کلاهبرداری و مهم ترین رکن آن در مقایسه با سایر جرایم این است. که در جرم کلاهبرداری فرد در نتیجه خدعه و نیرنگ کلاهبردار و با اراده و اختیار خود اموالش را به کلاهبردار تحویل می دهد.

پس دقت کنیم که آنچه مهم است، در جرم کلاهبرداری رفتار متقلبانه است که از طریق آن مالی را مجرم کسب نماید. لذا هم کسب مال مهم است هم رفتار متقلبانه.

اقسام کلاهبرداری

کلاهبرداری را می توانیم به دو قسم تقسیم نماییم:

الف) کلاهبرداری ساده

مجازات جرم کلاهبرداری ساده طبق ماده یک قانون  حبس از (۱ سال تا ٧ سال) و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است. و همچنین کلاهبردار باید اصل مال را به صاحبش برگرداند.

در تبصره همین ماده است. که در صورت وجود جهات تخفیف مجازات با تشخیص دادگاه. مجازات متهم را تا حداقل مجازات مقرر (حبس) و انفصال ابد از خدمات دولتی تقلیل دهد. ولی نمی تواند به تعلیق مجازات حکم دهد.

ب) کلاهبرداری مشدد

مجازات جرم کلاهبرداری مشدد در ادامه ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری بیان شده است. که شخص کلاهبردار در صورتی که برخلاف واقعیت سمت یا عنوان از طرف سازمان ها یا موسسات وابسته به دولت اتخاذ کرده باشد. یا اگر جرم از طریق رسانه یا روزنامه و غیره صورت گرفته باشد. و یا مرتکب از کارکنان دولت یا موسسات وابسته به دولت و غیره باشد. از عوامل تشدید مجازات است و علاوه بر اصل مال به حبس از (٢ تا ۱۰ سال) و انفصال از خدمات دولتی تا ابد و پرداخت جزای نقدی محکوم خواهد شد.

لازم است بدانیم یکی دیگراز مجازاتهای جرم کلاهبرداری رد مال می باشد. که  قاضی در زمان صدور حکم و در خصوص مال ماخوذه و رد آن مال تعیین تکلیف می کند.

چنانچه عین مال موجود نباشد و مثل آن نیز وجود نداشته باشد. قیمت آن تعیین و مرتکب به پرداخت ارزش ریالی آن محکوم می شود.

کلاهبرداری از جمله جرایم مرکب است که با تحقق سه امر به وقوع می‌پیوندد:

1. توسل به وسایل متقلبانه حیله و فریب.
2. فریب دیگری.
3. ربایش مال دیگری.

ربایش مال دیگری در کلاهبرداری مستلزم دو امر است: ورود ضرر مالی به قربانی و انتفاع مالی کلاهبردار یا شخص مورد نظر وی.

نکات مهم در کلاهبرداری

• در کلاهبرداری مال باخته با میل و اختیار خودش، مال خودش را در اختیار مجرم قرار می‌دهد. بنابراین اگر مالباخته مال را با میل و اختیار در اختیار مجرم قرار ندهد قطعا کلاهبرداری نیست. و با دیگر جرائم منطبق است.
• نکته دیگر این که در کلاهبرداری، مرتکب قبل از اخذ مال، اقدامات متقلبانه برای گرفتن مال انجام می دهد به همین دلیل در کلاهبرداری به محض دادن مال توسط مالباخته، جرم محقق می‌شود. به این مثال خوب دقت کنید: الف با توسل به وسایل متقلبانه، خود را پزشک جا زده از ب برای عمل جراحی پول می‌گیرد. و پول را تصاحب می‌کند. در این جا به محض دادن مال توسط ب جرم کلاهبرداری محقق شده است.
• نکته آخر این که در کلاهبرداری حتما باید انسان فریب بخورد. بنابراین اگر شخصی با فریب دستگاه عابر موفق به اخذ مال شود، کلاهبرداری ساده نیست. نا آگاهی قربانی از متقلبان بودن وسایل، شرط تحقق کلاهبرداری است. زیرا در صورت آگاهی قربانی از متقلبان بودن وسایل ،فریب دیگر معنایی نخواهد داشت.

شما می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به عناوین ذیل مراجعه کنید:

اقسام کلاهبرداری ارز دیجیتال و طرق احقاق حق

پیگیری کلاهبرداری کارت به کارت

کلاهبرداری در حوزه معاملات املاک

شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

رأی وحدت رویه شماره۵۲ مورخ ۱۳۶۳/۱۱/۱ هیات عمومی دیوان عالی کشور (تخفیف مجازات کلاهبردار در صورت گذشت مدعی خصوصی)

صورت‌های خاص کلاهبرداری

برخی از جرایم شبیه کلاهبرداری هستند. و یا این که قانونگذار صراحتا آن ها را در حکم کلاهبرداری دانسته است که به شرح ذیل است:

1.  انتقال مال غیر.
2.  معامله معارض.
3. سوء استفاده از ضعف نفس شخصی.
4.  تدلیس در معاملات دولتی.
5. تبانی برای ربایش مال غیر.
6. معرفی مال دیگری به جای مال خود.
7. کلاهبرداری در مسائل مربوط به ثبت.
8. کلاهبرداری در شرکت‌های تجاری.

 کلاهبرداری در برخی قوانین خاص

در برخی از قوانین خاص، برای اعمالی مجازات کلاهبرداری معین است که در نکات بعدی به آن اشاره می‌شود.

• بر اساس ماده ۹ قانون تصدیق انحصار وراثت برای شخصی که با علم به عدم وراثت خود یا با علم با وجود وراثت غیر از خود تصدیق انحصار وراثت تحصیل کند. به مجازات کلاهبرداری محکوم می شود.
• طبق ماده ۱۴ قانون نحوه اجرای اصل ۴۹ قانون اساسی: هرگونه نقل و انتقال اموال موضوع اصل ۴۹ قانون اساسی به منظور فرار از مقررات این قانون پس از اثبات، باطل و بلا اثر است. انتقال گیرنده در صورت مطلع بودن و انتقال دهنده به مجازات کلاهبرداری محکوم می‌شود.
• طبق ماده ۶۰ قانون بیمه اجباری: فروش هر نوع بیمه نامه یا مبادرت به عملیات بیمه‌گری یا نمایندگی بیمه بدون مجوز قانونی در حکم کلاهبرداری است. و مرتکب علاوه بر مجازات کلاهبرداری، ضامن جبران خسارت وارده حسب موضوع به زیان دیده یا صندوق به نرخ روز جبران می‌باشد.
• طبق ماده ۳۸ قانون اعسار: کسی که طلب خود را به غیر مدیون انتقال داده و بعد از انتقال آن را از مدیون سابق دریافت کرده. یا به دیگری انتقال دهد کلاهبردار محسوب می‌شود.
• طبق تبصره ۲ ماده واحده اصلاح قانون مصوب ۱۸ خرداد ۱۳۲۷: هرکس برای ورود کالا ارزی از دولت دریافت کند و به مصرفی که دولت برای آن ارز اختصاص داده نرساند. یا به قیمت آزاد در بازار محسوب می‌شود و قابل تعقیب کیفری می باشد.

مرجع رسیدگی به جرم کلاهبرداری

نکته آخر که باید دقت کنید این است که دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم می باشد. در جرم کلاهبرداری محل وقوع محلی است، که مال برده شده است.

سخن پایانی

ما در این مقاله به جرم و مجازات کلاهبرداری پرداختیم. کلاهبرداری جرم بسیار پیچیده ایست که دفاع ازآن یا اثبات جرم کلاهبرداری نیاز به تبحر، تخصص و تجربه دارد. بنابراین، پیشنهاد می شود. قبل ازهراقدامی با یک وکیل کیفری در این زمینه مشورت نمائید. زیرا باتوجه به اینکه اثبات جرم کلاهبرداری بر عهده شاکی است لذا عدم اطلاع کافی  موجب  ازبین رفتن حقوق اشخاص است.

در مورد قابل گذشت بودن یا نبودن کلاهیرداری باید گفت: مطابق قانون کاهش مجازاتهای تعزیری مصوب 1399 در صورتی که در جرم کلاهبرداری، مال موضوع کلاهبرداری، تا یکصد میلیون تومان باشد قابل گذشت است. ولی مازاد بر صد میلیون تومان جرم غیر قابل گذشت به شمارمی آید.