مجازات فرار مالیاتی در حقوق ایران

همان طور که در جریان هستید تمامی دولت ها برای پیشبرد اهداف خود و زندگی بهتر برای شهروندان خود از تمامی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی مبلغی را تحت عنوان مالیات دریافت می کنند. اما متاسفانه همیشه اشخاصی وجود دارند که قصد دور زدن قانون را دارند. این افراد به دنبال راه فرار مالیاتی می باشند و این اعمال مجرمانه است. به همین دلیل قانونگذار مجازات فرار مالیاتی برای این افراد در نظر گرفته و با آنان برخورد می کند.

فرار مالیاتی و مجازات آن جزء مباحث داغ و پرحاشیه در حقوق ایران و حتی در بین دولتمردان می باشد. چرا که چند سالی است دولت سیاست خود را به سمت و سوی مالیات کشانده و مالیات تبدیل به یکی از پردرآمدترین منابع دولت قرار گرفته است.

سوال اینجا مطرح می شود که چه راه های فرار مالیاتی وجود دراد؟ آیا این راه فرارها جرم انگاری شده؟ مجازات فرار مالیاتی چیست؟ قانونگذار چه راهکارهایی برای جلوگیری از فرار مالیاتی در نظر گرفته است؟

منظور از فرار مالیاتی چیست؟

در مالیات افراد بر اساس شغلشان سالانه یا ماهانه مبلغی از درآمد خود را تحت عنوان مالیات به دولت می پردازند. پرداخت مالیات امری اجباری است و نوعی خراج محسوب می شود. پرداخت مالیات امری کاملا قانونی است و عدم پرداخت آن غیر قانونی محسوب می شود.

مسلما اشخاصی پیدا می شوند که به دنبال راه فراری می گردند تا مالیات خود را پرداخت نکنند. در واقع به دنبال راهی هستند تا بتوانند مالیات را پرداخت نکنند و یا مبلغ بسیار کمتری را بپردازند. که این امر را قانونگذار جرم انگاری کرده و برای آن مجازات تعیین کرده است.

طرق فرار مالیاتی

این جرم همانند دیگر جرایم موجود از طرق مختلفی امکان پذی است که قانونگذار آن ها را جرم انگاری کرده است. این روش ها شامل:

الف) مهم ترین و متداول ترین و معمول ترین روش؛ دست بردن در ترازنامه های سود و زیان شرکت ها می باشد که اطلاعات غلطی را به دارایی می دهند.

ب) معاملات را به نام دیگری انجام می دهند. این روش را معمولا تجار انجام می دهند.

ج) مخفی کردن فعالیت تجارتی؛ در این هنگام اگر ماموران متوجه شوند این افراد مانع از ورود ماموران به محل تجاری خود می شوند.

د) اگر فرد سه سال متوالی اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال نکند مجرم محسوب می شود.

ه) تلاش افراد برای این که خود را جزء مشمولین معافی مالیات قرار دهند.

و) عدم گزارش مالی صورت حساب ها در مهلت مقرر قانونی.

دلایل فرار مالیاتی و نحوه پیشگیری آن

اشخاصی که به فرار مالیاتی روی می آورند معمولا دلایل اقتصادی دارند. اما اگر به این موضوع دقیق تر بپردازیم متوجه این امر می شویم که تنها دلیل فرار مالیتی عاملی به نام اقتصاد نیست. بلکه عوامل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و حتی دینی در این امر بسیار تاثیرگذار است.

همان طور که بیان شد فرار مالیاتی از نظر عامل اقتصاد، بیشترین سهم را در این میان دارد. مواردی مثل: وجود معافیت های زیاد مالیاتی،ناعادلانه بودن مالیات نسبت به میزان درآمد افراد و اشرکت ها و تکثر قوانین مالیاتی.

روش های پیشگیرانه از فرار مالیاتی:

اقناع سازی مالیاتی: دولت باید از طریق ابزاری که در دست دارد مثل صدا و سیما، روزنامه و در کل رسانه عظیمی که دارد مردم را نسبت به این امر آگاه سازد و باعث اقناع مردم شود.
ساماندهی قانون مالیات: دولت باید قانون مالیات را مورد تصحیح و بازبینی قرار دهد و راه فرار مالیاتی را بگیرد.
ارائه برنامه در خصوص چگونگی هزینه کردن مالیات: بسیاری از مردم این تصور را دارند که مالیات ها به درستی صرف نمی شود و به ناکارآمدی آن معتقد هستند.
برخورد قاطع و سختگیرانه ماموران: ماموران مالیاتی باید به صورت قاطع با افراد برخورد کنند و مخصوصا با افراد خاطی نباید هیچ گونه عطوفتی به خرج دهند.
تشویق مردم به پرداخت مالیات: این روش به نوعی اقناع سازی فرهنگی می باشد و باید از مزایای این امر برای مردم گفت تا آگاه سازی رخ دهد.
اقناع سازی دینی: می توان از راه اقناع سازی دینی وارد شد و بیان کرد که در صدر اسلام نوعی مالیات تحت عنوان خمس و زکات وجود داشته که به نوعی مالیات عصر جدید محسوب می شود.
وجود معافیت و بخشودگی های مالیاتی: وجود معافیت و تخفیف های مالیاتی باعث پرداخت مالیات می شود. معافیت ها و تخفیفات مالیاتی باید به صورتی باشد که موجب فرار مالیاتی نشود.

مجازات فرار مالیاتی چیست؟

مجازات فرار مالیاتی در مواد 274 تا 277 قانون مالیات های مستقیم وجود دارد. این مجازات برای اشخاص حقیقی و حقوقی در قانون معین شده است. در قانون مالیات های مستقیم به تفکیک به این مجازات ها اشاره می شود. که به شرح ذیل می باشد:

مجازات فرار مالیاتی اشخاص حقوقی:

منظور از اشخاص حقوقی شرکت ها اعم از شرکت های دولتی و خصوصی می باشند که باید مالیات خود را پرداخت کنند. مجازات های ذیل حسب مورد در مورد خود شرکت یا کارمندان آن اعمال می شود. ماده 275 قانون مالیات های مستقیم مجازات خود شرکت را اینگونه بیان می کند:

چنانچه مرتکب هریک از جرائم مالیاتی شخص حقوقی باشد، برای مدت شش‌ ماه تا دو سال به یکی از مجازات‌ های زیر محکوم می‌شود:

1) ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی

2) ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری

تبصره: مسئولیت کیفری شخص حقوقی مانع از مسئولیت کیفری شخص حقیقی مرتکب جرم نمی‌باشد.

بعضی از سایت ها به استناد به ماده 20 قانون مجازات اسلامی بر این امر معتقد هستند که ممکن است بر اساس حکم دادگاه شرکت، محکوم به انتشار حکم صادره و یا جزای نقدی شود. اما نظر ما خلاف این امر می باشد و بنا به نظر ما چون در این مورد قانون خاص وجود دارد باید به قدر متیقن اکتفا کرد و جرایم ماده 275 قانون مالیات های مستقیم را اجرا کرد.

مجازات فرار مالیاتی شخص حقیقی:

همان طور که مشخص است این مجازات برای فرار مالیاتی اشخاص حقیقی یا همان افراد است. که شامل مالیات تجار، مالیات بر ارث، مالیات کسبه و امثالهم را شامل می شود. مجازات افراد خاطی به شرح ذیل می باشد:

تبصره ماده 275 قانون مالیات های مستقیم بیان می کند: مسئولیت کیفری شخص حقوقی مانع از مسئولیت کیفری شخص حقیقی مرتکب جرم نمی‌باشد.

همچنین حسب ماده 276 قانون مالیات های مستقیم: چنانچه هریک از حسابداران، حسابرسان و همچنین موسسات حسابرسی، ماموران مالیاتی و کارکنان بانک ها و موسسات مالی و اعتباری در ارتکاب جرم مالیاتی معاونت نمایند و یا تخلفات صورت گرفته را گزارش نکنند به حداقل مجازات مباشر جرم محکوم می‌شوند. مجازات معاونت سایر اشخاص طبق قانون مجازات اسلامی تعیین می‌شود.

این افراد حسب مورد مجازاتی از قبیل:

حبس،
شلاق،
جزای نقدی،
انتشار حکم در رسانه ها،
محرومیت از حقوق اجتماعی می باشد.

جریمه عدم پرداخت مالیات حقوق

میزان جریمه و مجازات اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی را در دو بخش تقسیم کرده ایم که در این عنوان بررسی می کنیم:

الف) جریمه مودیان مالیاتی حسب مواد 192 تا 202 قانون مالیات های مستقیم:

جریمه مودی مالیاتی که مکلف به تسلیم اظهارنامه است ولی این عمل را انجام نمی دهد: جریمه غیرقابل بخشودگی برای اشخاص حقوقی 30 درصد و برای مودیان 10 درصد.
مودیانی که حسب این قانون مکلف به نگهداری دفاتر می باشند و این فعل را انجام نمی دهند: 20 درصد مالیات.
اختلاف درآمدی بیش از 15 درصد: تعلق گرفتن جریمه غیر قابل بخشش و تا 3 سال امکان استفاده از بخشش های مالی را ندارد.
تخلف آخرین مدیران شخص حقوقی: 1) تسلیم اظهارنامه موضوع ماده 114 که 2 درصد سرمایه پرداخت شده شخص حقوقی در تاریخ انحلال‌، 2) تسلیم اظهارنامه خلاف واقع که 1 درصد سرمایه پرداخت شده شخص حقوقی در تاریخ انحلال‌ می باشد.
جریمه تخلف مدیران تصفیه بر اساس ماده 118 که رعایت نشود که معادل 20 درصد مالیات خواهد بود.
افرادی که مکلف به تسلیم مشخصات راجع به مودی می باشند و این کار را انجام ندهند و یا خلاف واقع باشد: در مورد حقوق 2 درصد حقوق پرداختی و در مورد پیمانکار 1 درصد کل مبلغ قرارداد.
در شرکتهای منحله، مدیران تصفیه اشخاص حقوقی و در سایر شرکتها مدیران اشخاص حقوقی غیر دولتی به شرط قطعی شدن با شخص حقوقی متضامنا مسئول اند.
اشخاصی که مسئول کسر مالیات از افراد بوده اند و این کار را انجام نداده اند: جریمه‌ای معادل 10 ‌درصد مالیات پرداخت نشده و 2.5 درصد مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت.

ب) مجازات تخلفات اداری:

اگر افرادی که مشمول قانون رسیدگی به تخلفات اداری می باشند این فعل را انجام دهند. مشمول جرایم اداری و مجازات نقدی و بعضا محرومیت ها و حتی اخراج می شوند.

تفاوت بین فرار مالیاتی و عدم پرداخت مالیات

ممکن است شما در ابتدا تصور کنید که فرار مالیاتی با عدم پرداخت مالیات با یکدیگر تفاوتی ندارد اما باید گقت این دو متفاوت هستند و به قولی تفوت از زمین تا آسمان است. چرا که فرار مالیاتی امری غیر قانونی می باشد. و همان طور که در مقاله اشاره شد عنوانی مجرمانه است و قانونگذار برای این عمل مجازات هایی را تعیین کرده است.

اما عدم پرداخت مالیات امری قانونی است. که فرد از خود قانون استفاده می کند تا مهاف شود یا این که مالیات کمتری را بپردازد. این امر جرم انگاری نشده است. متاسفانه این امر از قانون ضعیف مالیات می باشد که باید مورد بررسی قرار گیرد.

سخن پایانی

همان ط.ر که در مقاله عرض شد فرار مالیاتی دلایل گوناگونی دارد که مهم ترین آن اقناع سازی فرهنگی می باشد. اگر دولت به اقناع سازی فرهنگی روی آورد و از طریق ابزار پر قدرت خود یعنی رسانه استفاده کند؛ مردم با مزایای پرداخت مالیات آشنا می شوند. که در این صورت حتی می توانند از دولت توضیح خواهند که در کجا مالیات را هزینه کرده اند و به نوعی بر هزینه کردن مالیات تسلط داشته باشند.

همچنین دولت می تواند با تعیین قانون دقیق و مجازات سخت جلوی فرار مالیاتی را بگیرد. یعنی مجازات فرار مالیاتی به گونه ای باشد که افراد ریسک آن را به جان نخرند و به آن نزدیک نشوند..