تجدید نظر خواهی خارج از مهلت قانونی

تجدید نظر خواهی چیست؟

مرحله تجدید نظر مرحله ای است که در محاکم قضایی نسبت به موضوعی که در مرحله بدوی یا نخستین رسیدگی و قضاوت شده ، مجددا قضاوت شود و حکم صادره از مرحله بدوی مورد بازبینی قرار گیرد .

برابر با ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی مهلت در خواست تجدید نظر برای کسی که رای به ضرر او صادر شده است ؛ برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای اشخاص  مقیم خارج دو ماه از تاریخ ابلاغ رای بدوی به تجدید نظر خواه می باشد .

بعداز سپری شدن مواعد مذکور در ماده فوق اصولا نمی توان تجدید نظر خواهی نمود .اینکه می گوییم اصولا به این دلیل است که این اصل استثنائاتی دارد که می توان در مواردی خارج از مهلت قانونی تجدنظر خواهی نمود .

موارد تجدید نظر خواهی در خارج از مهلت قانونی

همانطور که در بالا اشاره کردیم تجدید نظر خواهی باید در مهلت های بیست روز و دوماه که در قانون تعیین شده است صورت گیرد مگر اینکه شرایط مقرر در ماده 337 قانون مدنی باشد که در ذیل به آن می پردازیم .

حجر ، ورشکستگی ویا فوت محکوم علیه

اگر محکوم علیه پس از صدور رای ، و قبل از سپری شدن مهلت قانونی تجدید نظر خواهی ، محجور شود ورشکسته شود ویا فوت کند مهلت جدید از تاریخ ابلاغ حکم یا قرار مرحله بدوی در مورد ورشکسته به مدیر تصفیه و راجع به محجور به قیم و درصورت فوت به وراث یا قائم مقام یا نماینده قانونی وراث شروع می شود ومهلت تجدید نظر از تاریخ ابلاغ به آنها محاسبه می شود .

اگرمحکوم علیه در مهلت مقرر تجدنظر خواهی نموده وپس از آن فوت شود یا محجور و ورشکسته شود ، بنایراین دعوای تجدید نظر باید تا تعیین وراث متوفی ، قیم محجور یا مدیر تصفیه فرد ورشکسته دادرسی متوقف می شود .

لازم است به این نکته توجه شود که در صورتی که محکوم علیه پس از ابلاغ رای و بعد از منقضی شدن مهلت تجدید نظر به عنوان مثال فوت کند و بدون عذر موجه تجدید نظر خواهی نکرده باشد ، بدیهی است که حق تجدید نظر خواهی وی دز زمان حیاط ساقط شده و دیگر وراث حق نیز حق تجدید نظر خواهی نخواهند داشت .

زوال سمت نماینده

چنانچه سمت یکی از افرادی که به عنوان نمایندگی مانند ولایت ، وصایت یا قیمویت که در دعوا دخالت داشته اند قبل از پایان یافتن مهلت تجدید نظر خواهی به هر دلیلی زایل شود ، آغاز مهلت تجدید نظر خواهی از تاریخ ابلاغ به ولی ، وصی یا قیم (یاخود شخص به واسطه خروج از حجر ) جدید است.

برای مثال اگر سمت قیم پس از ابلاغ رای و قبل از اتمام مهلت قانونی تجدید نظر خواهی زایل شود (به علت عزل وی و تعیین قیم جدید یا به علت رفع حجر از محجور ) رای باید به قیم جدید و یا خود محجور پس از رفع حجر، ابلاغ شود و مهلت تجدید نظر خواهی از تاریخ ابلاغ دوباره رای به آنها محسوب می شود .

وجود عذر موجه : بنابر ماده 340 قانون مدنی محکوم علیه می توانددر صورت وجود عذر موجه دادخوست خود را خارج از مهلت های مقرر در قانون تقدیم نماید.

همراه دادخواست باید مورد یا موارد عذر موجه و ادله اثبات آن را به دادگاه صادر کننده رای نخستین تقدیم کند.

دادگاه صادر کننده رای نخستین ابتدا به عذری که موجب عدم تقدیم دادخواست تجدید نظردر موعد مقرر شده ،می پردازد و در صورت احراز وجود عذر موجه قرار قبولی و در صورتی عذر موجه احراز نشود قرار رد دادخواست تجدید نظر را صادر می کند .

جهات عذر موجه :

مرضی که مانع حرکت است :اگر محکوم علیه دچار بیماری یا مرضی شود که قادر به حرکت نباشد و نتواند در مهلت معین دادخواست تجدیدنظر ثبت کند ، می تواند با اثبات این عذر دادخواست را خارج از مهلت  ثبت نماید.

فوت بستگان درجه یک ( والدین ، همسریا اولاد ) :فوت بستگان درجه یک نیز یکی از موارد توجیه عدم اعتراض به موقع به رای صادر شده می باشد .

حوادث قهری :اگر براثر حوادث قهری مانند سیل و زلزله و… امکان حضور در مراجع قضایی سخت و دشوار شود نیز می تواند از دلایل موجه برای عدم ارائه دادخواست تجدید نظر در مهلت قانونی باشد .

توقیف یا حبس بودن :توقیف یا حبس بودن نیز گاهی سبب می شود که محکوم علیه نتواند به موقع اعتراض خود را ثبت کند .

ضمانت اجرای رعایت مهلت تجدید نظر

درصورتی که دادخواست تجدید نظر خارج از مهلت قانونی تقدیم شود و به موجب قرار دادگاه صادر کننده رای بدوی رد شود ، این قرار نیز ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قرار رد دادخواست تجدید نظر ، قابل اعتراض در دادگاه تجدید نظر می باشد ، که رای دادگاه تجدید نظر قطعی است

اصحاب دعوای تجدید نظر

اصحاب دعوای مرحله نخستین تنها در صورتی می توانند تجدید نظر خواهی کنند که به طور کلی یا جزئی در دعوای مرحله بدوی محکوم شده باشند و تنها نسبت به آن قسمت از رای حق تجدید نظر خواهی دارند که مبتنی بر محکومیت آنها باشد.

اصحاب یا طرفین دعوای تجدید نظر ، همان اصحاب دعوای مرحله بدوی می باشند.

هر چند ممکن است شخص یا اشخاصی (ثالث)نیز در دعوای تجدید نظر وارد شوند.

در بعضی دعاوی ممکن است اصحاب دعوا بیش از یک نفر باشد یعنی با تعدد محکوم علیهم ویا تعدد محکوم لهم مواجه باشیم .

تعدد محکوم علیهم

در حالتی که تعدد محکوم علیهم وجود دارد ،  اگر یکی از محکوم علیهم تجدید نظر خواهی فقط در خصوص همان تجدید نظر خواه و تجدید نظر خوانده موثر است و به سایر محکوم علیهم سرایت نمی کند و این در صورتی است که دعوا قابل تفکیک و تجزیه باشد ولی اگر دعوا غیر قابل تجزیه و تفکیک باشد رای صادره به تمام اشخاصی هم که تجدید نظر خواهی نکرده اند هم تسری پیدا می کند و نسبت به آنها نیز موثر است .

و در جایی که محکوم لهم متعدد باشد و دعوا نیز قابل تجزیه و تفکیک باشد ، علیه هر کدام از آنها می توان تجدید نظر خواهی نمود ودر نتیجه رای صادر شده نیز بر علیه همان شخص موثر است ؛ ولی در مواقعی که دعوا غیر قابل تفکیک است باید همه محکوم لهم را طرف دعوا قرار داد در غیر این صورت قرار عدم اسنماع دعوا صادر می شود .

تجدید نظر خارج از مهلت مقرر قانونی در دعاوی کیفری

در دعاوی کیفری نیز برابر با ماده 432 آیین دادرسی کیفری چنانچه تقاضای تجدیدنظر خارج از مهلت معین تقدیم شود و همراه با عذر موجه باشد ، دادگاه صادر کننده رای ابتدا به عذر تجدید نظر خواه رسیدگی و دلایل را بررسی می کند ودر صورتی که عذر را موجه تشخیص دهد قرار قبولی در خواست تجدید نظر را صادر می کند و غیر این صورت قرار رد دادخواست تجدید نظر خارج از مهلت را صادر می نماید .

جهات عذر موجه در قانون آیین دادرسی کیفری :

• نرسیدن یا دیر رسیدن احضاریه به گونه ای که مانع از حضور شود
• بیماری متهم ، بیماری سخت والدین ، همسر و اولاد که مانع حضور باشد
• فوت همسر یا اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم
• ابتلا به حوادث مهم ، مانند بیماری های واگیر دار و حوادث قهری که باعث عدم امکان تردد گردد.
• متهم در توقیف یا حبس باشد
• سایر موارد به تشخیص بازپرس